پارک ملی تندوره - نقد و بررسی سینما

به گزارش نقد و بررسی سینما، در شماره های پیشین به جزیره قشم،ریگ جن، شهرستان مسجد سلیمان، کویر مرنجاب، کوهستان سهند، شهرستان سراوان، پارک ملی گلستان، دریاچه زریوار، کویر شهداد، شهرستان گرمسار، تالاب پریشان، شهرستان کلاردشت، پارک ملی کویر، شهرستان قوچان، تالاب انزلی، کوهستان سبلان، جزیره لاوان، شهرستان خوانسار، دریاچه ارومیه، غارعلی سرد (علیصدر)، دریای مازندران، شهرستان فردوس، رودخانه سزار، شهرستان سواد کوه، منطقه حفاظت شده

پارک ملی تندوره

نویسنده:مرتضی جوهری

در شماره های پیشین به جزیره قشم،ریگ جن، شهرستان مسجد سلیمان، کویر مرنجاب، کوهستان سهند، شهرستان سراوان، پارک ملی گلستان، دریاچه زریوار، کویر شهداد، شهرستان گرمسار، تالاب پریشان، شهرستان کلاردشت، پارک ملی کویر، شهرستان قوچان، تالاب انزلی، کوهستان سبلان، جزیره لاوان، شهرستان خوانسار، دریاچه ارومیه، غارعلی سرد (علیصدر)، دریای مازندران، شهرستان فردوس، رودخانه سزار، شهرستان سواد کوه، منطقه حفاظت شده گاندو، شهرستان گناوه، دریاچه حوض سلطان، شهرستان اسفراین، منطقه حفاظت شده موته، کوهستان الوند، شهرستان بافت، پارک ملی بمو، کوه دماوند، شهرستان بجنورد، رشته کوه های زاگرس، شهرستان طبس، زاینده رود و در شماره گذشته به شهرستان کرمانشاه سفر داشتیم.در این شماره به پارک ملی تندوره می رویم.

در گذشته اگر در جاده ای سفر می کردیم، از دید ن طبیعت اطراف جاده لذت می بردیم.وجود گیاهان انبوه، آواز پرندگان و حشرات رنگارنگ اطراف گیاهان ما را به هوس می انداخت تا اندکی درنگ کنیم و لحظاتی را به آغوش این زیبایی ها پناه بریم.اما اکنون اطراف جاده ها مملو از تاسیسات و بناهای زشت مسکونی یا صنعتی شده است و نه تنها تماشا آنها رضایت بخش نیست، بلکه به علت تاثیر منفی ناخودآگاه آنها بر فکر ما این انگیزه را به وجود می آورد که سرعت اتومبیل را بیشتر کنیم و از این جهنم ساخت بشر زودتر بیرون برویم.

وقتی در کنار جاده ای توقف می کنیم، نه تنها صدای آواز پرندگان را نمی شنویم، بلکه صدای گوش خراش ماشین آلات گوناگون روح طبیعت دوست ما را آزرده می نماید.متاسفانه در کشور ما هیچ حد و مرزی برای کنترل و جلوگیری از ساخت و سازها و تجاوز به طبیعت وجود ندارد و هر کسی که اندکی پول خرج می نماید، #43@ می تواند به سادگی به حریم طبیعت تجاوز کند.

افرادی که در جاده های شمالی و یا کوهستانی ایران سفر می نمایند، به خوبی این نکته را درک می نمایند زمانی که در میان جنگل های زیبا و یا در کنار صخره ها و رودخانه ها بناهای بدریخت و نامتناسب را می بینیم، چقدر باید افسوس خورد.بناهایی که به صورت تقلیدی و بدون هیچ معماری متناسب با طبیعت آن منطقه ساخته شده اند.در گذشته بناها را به صورت سنتی در روستاها می ساختند که امروزه برخی از این بناهای سنتی در روستاها را می بینیم که در تناسب با طبیعت چقدر زیبا هستند.

ولی در حال حاضر آن بناهای زیبایی سنتی چه شده اند؟ به چه علت باید جای درختان، رودخانه ها و پرندگان را با تاسیساتی عوض کنیم که روح آزارند؟ چرا باید فقط برای اقامت یک هفته در سال به این شکل منظره ها زیبا و تعادل زیستی یک قلمروی طبیعی که به دیگر موجودات زنده تعلق دارد و هزاران سال برای تشکیل آن طی شده است خراب کنیم؟

خوشبختانه برخی از منطقه ها طبیعی با معین مرزهای تعیین و تحت حفاظت قرار داد ن آنها به صورت بکر و دست نخورده به جای مانده اند.پارک ملی تندوره یکی از زیباترین بخش های طبیعت دست نخورده ایران است و یکی از مهم ترین پارک های ملی ایران به شمار می فرایند.این پارک علاوه بر داشتن چشم اندازهای بی نهایت زیبا و استثنایی از نظر منابع حیات وحش و پوشش گیاهی غنی بوده و زیستگاه های بسیار مناسب و با ارزشی را برای زندگی جانوران فراهم آورده است.بسیاری از گونه های جانوری و گیاهی این منطقه تا به امروز از خطر انهدام تا حدی مصون مانده اند.این پارک از ارزش جهانی نیز برخوردار است.

موقعیت جغرافیایی

محدوده پارک ملی تندوره در بین 33 58 تا 57 58 طول شرقی و 18 37 تا 35 37 عرض شمالی قرار گرفته است.این پارک ناحیه ای کوهستانی بوده که در شمال شرقی ایران و در محدوده شهرستان های قوچان و درگز واقع شده است.این پارک از ناحیه شمالی تا نزدیک مرزهای ترکمنستان امتداد می یابد.گردنه معروف الله اکبر در جهت جاده قوچان-درگز محدوده شرقی و جنوب شرقی پارک است.این جاده مرز جنوبی این پارک را نیز معین می نماید.مرز غربی پارک شامل ارتفاعات علی بلاغ است.

تاریخچه

پارک ملی تندوره در بهمن ماه سال 1347 با مساحت 73435 هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده تندوره قرق شد.در اسفندماه سال 1348 به پارک وحش تندوره تغییرنام یافت.در خرداد ماه سال 1350 عنوان پارک ملی تندوره به منطقه داده شد که دارای مساحت 53780 هکتار بود، از سال 1357 به علل و دلایل متعدد مانند عد م وجود امکان حفاظت از محدوده و افزایش تعداد دام و تعرض دامداران و افزایش شکار، به شدت صدمه دید.در شهریور ماه 1361 محدوده این پارک با مساحت 37800 هکتار از طریق شورای عالی حفاظت محیط زیست به تصویب رسید.در شمال و غرب پارک، منطقه حفاظت شده تحت همین نام با مساحت 23000 هکتار به این پارک پیوسته است.

اب و هوا

پارک ملی تندوره در ناحیه خشک کوهستانی قرار گرفته است.میانگین بارش سالیانه این منطقه در حدود 250 تا 300 میلی متر و توزیع بارندگی در فصول مختلف بسیار فرق دارد.مقدار دما به #44@علت اختلاف ارتفاع و پستی و بلندی های فراوان در این منطقه در نقاط مختلف فرق دارد، به ویژه در ارتفاعات جنوبی و غربی، پارک که دارای اقلیم استپی سرو است.در این ناحیه از پارک درجه حرارت در زمستان تا 20-درجه سانتی گراد و در این ناحیه حداقل 4 ماه از سال برف و سرما حاکم است.نواحی پست در این پارک در زمستان دارای آب و هوای معتدل بوده و در تابستان دارای آب و هوای بسیار گرمی است، به طوری که در برخی از نقاط این ناحیه دمای هوا تا 40+درجه سانتی گراد می رسد.

ویژگی های طبیعی

پارک ملی تندوره منطقه ای کوهستانی با تپه ماهورهای مرتفع در جنوب و رشته های صخره ای در شمال که این رشته های کوهستانی دارای دره های عمیقی بوده که زیستگاه های مناسبی برای وحوش پدید آورده است.

ارتفاعات

ناحیه شرقی پارک را ارتفاعات تپه مانند بلندی فراگرفته است که از تعیین ترین آنها می توان کوه های دو طرف دره چلمیر و کوه های پودینه را نام برد.

هرچه از شمال شرقی به طرف جنوب غربی برویم، این ارتفاعات بلندتر می شوند، در ناحیه جنوب غربی پارک مرتفع ترین کوه ها دیده می شوند.مانند ارتفاعات گندچاه، شکرآب، قنبرعلی، مدخان، قره نهه و چوی که امتداد آنها تا جنوبی غربی پارک کشیده شده است.

ناحیه غربی پارک دارای کوه های صخره ای مانند رشته کوه علی بلاغ است که قله معروف آن با نام علی بلاغ حدود 3000 متر از سطح دریای آزاد ارتفاع داد.

در ناحیه شمالی پارک ارتفاعات از جنوب به طرف شمال کاهش می یابند.ناحیه مرکزی دارای ارتفاعاتی است که به کوه های جنوبی پارک اتصال دارند.

دره های مهم پارک

در پارک ملی تندوره می توان عمیق ترین و زیباترین پارک ها را مشاهده نمود، تمامی این دره ها شبیه یکدیگر بوده و از بریدگی ارتفاعات سنگی شمال و شمال شرقی و شمال غرب پارک تشکیل شده اند و به زبان محلی آنها را زو(Zo)می گویند.

معروف ترین دره پارک دره چلمیرنام دارد که به زبان محلی زوی چلمیراست.این دره در ناحیه شرقی پارک واقع شده است ورودی اصلی به پارک از این دره زیبا آغاز می گردد و روستای دودانلو در این ناحیه قرار گرفته است.این دره برترین زیستگاه کل و بز است.

دره یتوان نیز از دیگر دره های مهم پارک است که در مرز غربی پارک واقع شده است.

دره شوی در ناحیه شمالی پارک است.

منابع آبی

پارک ملی تندوره از لحاظ آبی بسیار فقیر است هرچند که چشمه ها و چاه های متعددی در آن وجود دارد، ولی از نظر آب دهی ضعیف هستند.

سراب چلمیر

این چشمه پرآب ترین چشمه در دره چلمیر است.

سراب چرلاق

این چشمه در انتهای دره قزاق واقع شده است.

چشمه سنگاب

این چشمه در دره قزاق و نزدیک به چشمه قزاق است.چشمه سنگاب از چشمه های فوق العاده زیبا و باشکوه پارک بوده که به صورت آب چکان در یک غار واقع شده است.

پوشش گیاهی

با توجه به ویژگی های طبیعی پارک مانند ارتفاعات، تپه ماهورها، صخره ها، دره ها و شیب ها و به علت تنوع آب و هوایی و سایر عوامل، پارک ملی تندوره دارای پوشش گیاهی متنوعی است.متاسفانه قسمت هایی از این پوشش گیاهی در اثر چرای مفرد از طریق دام های اهالی و استفاده بی رویه انسان از منابع گیاهی صدمات جبران ناپذیری دیده است.

دامنه کوه ها به ویژه ارتفاعات میانی پارک و کوهپایه ها و شیب های رو به آفتاب پوشیده از درمنه به همراه انواع گونه های علفی است.شیب های تند و ارتفاعات صخره دارای پوشش درختچه ای و درختی است.

در ارتفاعات بیش از 1800 متر و مشرف به دره ها گونه های اورس بسیار دیده می گردد.بعلاوه در این ناحیه گونه های گون و گونه هایی مانند ارمک وجود دارد.در بیشتر منطقه ها مانند کوهپایه ها و دره های پارک می توان گونه هایی مانند آلبالوی وحشی، گوجه وحشی، شیرخشت، زرشک، انجیر، گردو، داغداغان، کاوان کشت، خارشتر، جارو، اسپند و انواع بوته های خاردار مانند چیچاق و شکر تیغال را مشاهده کرد.در برخی از دامنه ها نیز گونه های علفی مانند د م روباه، شال د م، پرچم، چمن، علف چمنی، دم عقرب، زبان درقفا، خاکشیر، سوزن چوپان بارهنگ و انواع دیگر از گندمیان را دید.

در حاشیه آب ها مانند سراب ها، چشمه ها و چاه ها گونه های بومادران، بابونه، گزنه، ترشک و غیره می رویند.

تنوع جانوری

در پارک ملی تندوره تنوع جانوری قابل ملاحظه ای به چشم می خورد.در این پارک پستاندارانی نظیر قوچ و میش، کل و بز، پلنگ، گربه پالاس، گربه جنگلی، گراز، گرگ، شغال، روباه معمولی، خرگوش، تشی، رودک و ... زیست می نماید.

از پرندگان پارک می تواند عقاب طلایی، عقاب شاهی، سارگپه، کورکور، قرقی، انواع جغد، کبوتر چاهی، فاخته، قمری معمولی، دال، هما، انواع کلاغ و گنجشک سانان را مشاهده کرد.

در پارک ملی تندوره خزندگان متنوعی دیده می شوند.از مارهای سمی این پارک می توان کفچه مار(مارکبرا)، مار جعفری، افعی شاخدار، گرزه مار را نام برد.

چندین گونه از مارهای نیمه سمی و غیرسمی نیز مانند تیرمار، یله مار، مار چلیپر، مارگرگی، مارقیطانی، کورمار و ... مشاهده شده است.از سوسماران این ناحیه می توان انواع جکوها، لاسرتاها، آگاماها و اسکینگ ها را نام برد.لاک پشت مهمیزدار از انواع لاک پشت های کمیاب در این پارک است.

راه های دسترسی به پارک

پارک ملی تندوره از لحاظ راه های ارتباطی بسیار محدود است و راه مناسب یا آسفالته برای این پارک وجود ندارد.و تنها می توان از راه شوسه مشهد-قوچان از جاده های فرعی و خاکی به این پارک تا پاسگاه شکاربانی چلمیر دسترسی یافت.

منابع

-درختان و درختچه های ایران، حبیب الله ثابتی، انتشارات دانشگاه یزد، 1385

-پارک ملی تندوره، دفتر آموزش زیست محیطی، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست، 1371

-پرندگان ایران، جمشید منصوری، نشر فکر آویز، 1379

-پستانداران ایران، جلد اول تا سوم، اسماعیل اعتماد، انتشارات سازمان محیط زیست، 1364

منبع: نشریه اطلاعات علمی -شماره 359

منبع: راسخون