بحران خاموشی از کجا شکل گرفت؟ - نقد و بررسی سینما

به گزارش نقد و بررسی سینما، بحران خاموشی های چند روز اخیر و این احتمال که ممکن است باز هم شاهد تکرار این مسائل برقی باشیم، توجه جامعه را به علل این کسری ها و عمق بحران جلب نموده است. با تکرار این موضوع که علت خاموشی ها پیشی دریافت مصرف از فراوری است، خیلی از افراد جامعه انگشت اتهام را به سمت رمزارزها نشانه گرفته اند و بعضاً نیز شنیده می گردد که بعضی به اشتباه بیان می نمایند که معاهده پاریس عامل کاهش سرمایه گذاری در صنعت برق بوده و یا دولت در امر سرمایه گذاری کم کاری نموده است و به همین خاطر اکنون شاهد خاموشی ها هستیم.

عده ای نیز می گویند که رشد 20 درصدی مصرف تنها عامل بروز خاموشی هاست. اما مسأله به این سادگی نیست و تنها به یک عامل مربوط نمی گردد.

این یک موضوع چندوجهی است. از رشد غیرقابل انتظار مصرف به سبب گرمای زودرس، افزایش استفاده از وسایل سرمایشی، راه اندازی زودهنگام چاه های کشاورزی به سبب خشکسالی، فعالیت غیرمجاز استخراج کنندگان رمزارزها و مواردی از این دست تا خروج نیروگاه های برقابی از مدار و کاهش سرمایه گذاری در زمینه فراوری برق را شامل می گردد.

اما در بحث سرمایه گذاری ضروری است که بعضی از اعداد را مرور کنیم. در 8 سال دولت یازدهم و دوازدهم که اتفاقاً با اوج تحریم های ایران، کاهش شدید منابع مالی به سبب افت صادرات نفت، ناتوانی در جذب سرمایه خارجی و در سال 1399 با بحران ناشناخته بیماری کرونا روبرو شدیم؛ میزان سرمایه گذاری در زمینه توسعه نیروگاهی حدود 8.2 میلیارد یورو بود. این رقم در 8 سال دولت نهم و دهم برای توسعه برق حرارتی 8.4 میلیارد یورو عنوان می گردد که نشان می دهد تفاوت معناداری از نظر سرمایه گذاری علی رغم محدودیت ها و تحریم ها نشده است.

اما از نظر فراوری، میزان افزایش فراوری برق حرارتی در دوره 8 ساله دولت یازدهم و دوازدهم تقریباً 3 هزار مگاوات کمتر بوده و به این میزان رقم پایین تری وارد مدار شده است. اما کاری که انجام دادیم این بود که نیروگاه های گازی را به میزان بیشتری به نیروگاه های سیکل ترکیبی ارتقا و راندمان را افزایش دادیم تا گاز کمتری مصرف گردد. به این ترتیب در دولت نهم و دهم 108 واحد گازی وارد مدار شد و در این دولت 60 واحد گازی اما در دولت نهم و دهم واحد بخار جدید 19 واحد بوده و در 8 سال گذشته 35 واحد. به این ترتیب توانستیم 4.5 تا 5 درصد راندمان نیروگاهی را افزایش دهیم که کار بسیار بزرگی بود.

اتفاق دیگری که در این سال ها رقم خورد این بود که در قانون برنامه پنجم و ششم تکلیف بوده که هر 5 سال 25 هزار مگاوات را به ظرفیت موجود اضافه کنیم و در پیوست قانون تعیین شده که از کدام منابع باید این افزایش ظرفیت رقم بخورد. بر اساس قانون ما باید از منابع خارجی و داخلی و فاینانس خارجی و تمام ظرفیت های موجود از جمله منابع حاصل از فروش برق در این راستا بهره می بردیم. اما در اوج ظالمانه ترین تحریم ها آیا امکان جذب یک یورو سرمایه خارجی و فاینانس وجود داشت که بتوان گفت، وزارت نیروی دولت دوازدهم کم کاری نموده است؟ آیا در اوج جنگ مالی و حتی نبود منابع داخلی امکانی برای سرمایه گذاری کافی وجود داشت؟

برای اینکه در نیروگاه های کشور سالی 5 هزار مگاوات افزایش ظرفیت داشته باشیم باید میلیاردها یورو سرمایه گذاری اتفاق بیفتد. مطابق برنامه توسعه کشور حدود یک هزار مگاوات تجدیدپذیر و 300 مگاوات واحد های آبی و 3700 مگاوات نیروگاه حرارتی باید هر سال وارد مدار فراوری می شد که فقط برای بخش نیروگاه های حرارتی حدود 3.5 میلیارد یورو سرمایه گذاری احتیاج بود آن هم بدون در نظر دریافت زیرساخت های انتقال و توزیع.

اما از کجا باید این منابع را تأمین کرد. 2500 مگاوات تا 3 هزار مگاوات را سالانه وارد مدار فراوری کردیم و این کار نیز با یاری منابع داخلی، همکاری بخش خصوصی و حمایت صندوق توسعه ملی رقم خورد. واقعی کردن قیمت ها تا اندازه ای می توانست به این فرایند سرمایه گذاری یاری کند؛ اما وقتی برق را در نیروگاه حرارتی کیلوواتی 240 تومان فراوری می کنیم و با قیمت 50 تومان به مصرف کننده می فروشیم، آیا منابعی در دست وزارت نیرو و دولت می ماند؟

از این روست که باید متذکر شد، اگر سرمایه گذاری ها در صنعت برق خطی بوده و ریسک هایی مانند جهش بی سابقه مصرف و خشکسالی های مؤثر بر فراوری نیروگاه های برقابی را پوشش نداده است، تنها مقصر آن وزارت نیرو نیست. همه ما در این بحران نقش داشته ایم. از مجلس شورای اسلامی و بعضی از نهادهای دیگر که اجازه اصلاح قیمت ها را نداده اند، تا سیاستگذاری نادرستی که منجر به زیرزمینی شدن استخراج رمزارزها بود و مشکلاتی که در خصوص تأمین مالی از منابع خارجی به سبب تحریم رقم خورد؛ همه در پیدایش وضع فعلی نقش داشته اند. اینها باعث شد که حتی به مردم سیگنال نادرستی در خصوص ارزش انرژی داده گردد و در نهایت با کاهش فراوری و رشد غیر قابل پیش بینی مصرف روبرو شویم و این چنین در دامان بحران گرفتار شویم. اکنون نیروگاه های حرارتی در حال بازگشت به مدار فراوری از تعمیرات اساسی هستند. اما با توجه به محدودیت های سال جاری که خشکسالی آن را تشدید نموده است، امیدواریم که بتوانیم با همراهی مردم از این چالش عبور کنیم و به برنامه ریزی برای اصلاح شرایط برای سال های آینده بپردازیم.