تالاب انزلی قربانی اختلاف نظرها؟ - نقد و بررسی سینما

به گزارش نقد و بررسی سینما، تالاب انزلی به دلیل ورود فاضلاب های خانگی و کشاورزی پنج شهر با افزایش رسوبات و لجن ها، کاهش عمق و حجم آب و در نتیجه نابودی تنوع زیستی روبرو است. سازمان حفاظت محیط زیست درصدد آن است که به وسیله روش بایوجیمی عمق لجن ها را کاهش دهد اما فعالان محیط زیست نسبت به خطرات احتمالی این طرح برای سلامت آبزیان و شهروندان این منطقه نگران هستند و معتقدند که ترکیب به کاررفته در روش بایوجیمی سرطان زاست.

به گزارش نقد و بررسی سینما، تالاب انزلی که با وسعت 20 هزار هکتار در جنوب غربی سواحل دریای خزر واقع شده، مجموعه بزرگی از آب های شیرین با آب بندهای کم عمق، نیزارها و چمنزارها است که به عنوان محل مناسبی برای تخم ریزی ماهیان، ساخت آشیانه و جوجه آوری پرندگان شناخته می گردد. حدود 40 درصد از مساحت تالاب انزلی برای حفاظت بیشتر از حیات گیاهی و جانوری آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست مدیریت می گردد. همین اهمیت تالاب انزلی بود که باعث شد در سال 1354 در سایت کنوانسیون رامسر (کنوانسیون حفاظت از تالاب ها) به ثبت برسد اما این کنواسیون، تالاب انزلی را در سال 1372 به دلیل ضعف شدید تنوع زیستی در لیست سیاه مونترو قرار داد بنابراین همانند بیشتر تالاب های کشور تالاب انزلی دچار کاهش حجم آب است و مدت هاست که زنگ خطر خشک شدن کامل آن به صدا درآمده است.

سالانه 580 هزار تن رسوبات از 4000 کیلومتر حوضه آبریز به تالاب انزلی می ریزد همچنین فاضلاب های پنج شهر اطراف تالاب به ویژه رشت و انزلی (تا 80 درصد) وارد این تالاب می گردد. افزون براین مقصد فاضلاب 238 روستا به صورت مستقیم یا غیرمستقیم تالاب بین المللی انزلی است. ورود فاضلاب های خانگی در کنار پساب های صنعتی و سموم کشاورزی به تالاب انزلی منجر به تشکیل رسوبات آلی به ویژه در غرب و مرکز تالاب شده است.

یکی از مهمترین دغدغه ها که از آن به عنوان عامل خشکی تالاب انزلی یاد می گردد، افت شدید عمق آب است که از هشت تا 11 متر به یک متر و حتی 50 سانتیمتر رسیده است. بر اساس گزارش منتشره دانشگاه تهران در سال 1395، عمق رسوب گذاری سالانه تالاب انزلی، بین یک تا هفت میلیمتر است. اگر متوسط نرخ رسوب گذاری سه میلیمتر در نظر گرفته گردد هر 30 سال، یک متر باید از عمق تالاب کاسته گردد این در حالیست که کاهش عمق تالاب در 30 سال گذشته، سه متر بوده است. بی شک عوامل انسانی منجر به چنین وضعی در تالاب انزلی شده است.

در تشریح میزان رسوبات ورودی به تالاب انزلی قربانعلی محمدپور - مدیر کل محیط زیست استان گیلان - به نقد و بررسی سینما می گوید: سالانه 580 هزار تن رسوبات از 4000 کیلومتر حوضه آبریز به تالاب انزلی می ریزد همچنین فاضلاب های پنج شهر اطراف تالاب به ویژه رشت و انزلی (تا 80 درصد)، وارد این تالاب می گردد. افزون براین، مقصد فاضلاب 238 روستا به صورت مستقیم یا غیرمستقیم تالاب بین المللی انزلی است. ورود فاضلاب های خانگی در کنار پساب های صنعتی و سموم کشاورزی به تالاب انزلی منجر به تشکیل رسوبات آلی به ویژه در غرب و مرکز تالاب شده است.

بازدید از تالاب انزلی نشان می دهد که در حال حاضر کاهش عمق تالاب انزلی به حدی است که در بیشتر نقاط تالاب امکان تردد قایق وجود ندارد و برای همین در بعضی نقطه ها سعی شده به وسیله برداشت لجن ها و رسوبات جهت حداقل برای تردد قایق ها بازگشایی گردد. از سوی دیگر کم آبی تالاب انزلی تا حدی پیش رفته که در بخش هایی از تالاب از نیلوفرهای آبی که سالانه هزاران نفر را برای بازدید به سمت تالاب می کشاند، خبری نیست.

متأسفانه ماجرا به اینجا ختم نمی گردد و ماهیان دیگر قربانی کم آبی و آلودگی تالاب انزلی هستند. در سال های اخیر به تدریج جمعیت خود را بر اثر کاهش عمق تالاب، انبوه رسوبات، آلاینده های سمی و نبود اکسیژن کافی از دست داده اند؛ موضوعی که هر روز باعث نگرانی بیشتر مردم محلی - که ارتزاق آنان وابسته به تالاب بوده است- می گردد. یکی از صیادان انزلی است که از کاهش شدید جمعیت ماهی ها ناراحت است و نسبت به بدتر شدن وضع ابراز نگرانی می نماید. او به نقد و بررسی سینما می گوید: جمعیت ماهیان تالاب خیلی کم شده است به طوری که حتی نسل گربه ماهی بزرگ و سوف سفید در تالاب انزلی منقرض شده است، بدتر از آن، ماهی کپور نقره ای که یک ماهی آکواریومی و زینتی است در تالاب رشد نموده است و به عنوان یک گونه مهاجم و دشمن ماهیان بومی به حساب می آید چون از نوزاد ماهیان دیگر تغذیه می نماید.

به دنبال همین تغییرات شوم در تالاب انزلی طی دهه های اخیر بود که در سال 1389 کارگروه احیای تالاب انزلی به ریاست استاندار گیلان و با حضور نمایندگان کلیه دستگاه ها از جمله سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شد و تاکنون مصوباتی را هم در راستای کنترل کاهش آب تالاب و احیای آن به تایید رسانده است که البته در سال 1395 به دنبال گزارش منتشرشده دانشگاه تهران با موضوع کاهش شدید عمق تالاب انزلی محرز شد که به منظور بازگرداندن حیات به تالاب انزلی باید جابه جایی رسوبات در 7000 هکتار از عرصه های تالاب انزلی صورت بگیرد؛ رسوباتی که عمق آن بین هشت تا 11 متر بود. در همان سال از سوی شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان پروپوزالی برای لجن زدایی از تالاب انزلی به وسیله روش بایوجیمی ارائه شد و به گفته محمدپور- مدیرکل محیط زیست گیلان- در اواخر همان سال، در کارگروه احیای تالاب انزلی مصوب شد که در یک عرصه 16 هکتاری از استخرهای شیلات، طرح زیست پالایی با روش بایوجیمی به صورت پایلوت اجرا گردد. بعد از پایلوت در استخرها، پژوهشکده آبزی پروری به عنوان ناظر طرح، به طور رسمی نظرات مثبت خود را اعلام نمود.

روند تصویب روش بایوجیمی در کارگروه احیای تالاب انزلی

در خصوص جزییات روش بایوجیمی و تاثیرات آن روی تالاب انزلی، فرشید سهیلی نجف آبادی - ایده پرداز طرح بایوجیمی - با اشاره به اینکه برای خودپالایی و اکسیداسیون فعال، ایجاد شرایط هوازی برای تالاب و در نتیجه کاهش عمق لجن، افزایش اکسیژن و افزایش خود پالایی ترکیب بایوجیمی پیشنهاد شده است، در خصوص روال پذیرش این طرح به نقد و بررسی سینما شرح می دهد: کارگروه احیای تالاب انزلی در سال 1395 مجوز اجرای این طرح را در 25 هکتار از تالاب داده است اما شرط کارگروه این بود که طرح ابتدا توسط کارشناسان ژاپنی آژانس همکاری های بین المللی ژاپن (جایکا) بررسی و تأیید گردد. کارشناسان ژاپنی نیز ضمن پذیرش طرح، پیشنهادات پنج گانه ای ارائه دادند که یکی از آنها این بود که طرح بایوجیمی به صورت تیمار و شاهد در استخرهای خاکی شبیه به محیط تالاب اجرا گردد و پس از بررسی نتایج، درمورد اجرای طرح در تالاب تصمیم گیری گردد.

این عضو شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در خصوص روال تصویب روش بایوجیمی می گوید: در سال 1396 بنا به توصیه جایکا و تصمیم کارگروه احیای تالاب انزلی، پایلوت اولیه با بودجه 115 میلیون تومان در 12 هکتار از استخرهای شاهد و تیمار به مدت شش ماه انجام که در نتیجه این طرح، از هر استخر حدود 12 هزار تن لجن حذف شد. در ادامه بعد از ارائه گزارش پژوهشکده آبزی پروری در سال 97 و ارائه پروپوزال به سازمان حفاظت محیط زیست، تفاهمنامه ای بین شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و سازمان حفاظت محیط زیست منعقد شد تا این طرح در بخش سرخانکل تالاب انزلی در قالب طرح های 50 هکتاری تا 25 هکتار با بودجه 25 میلیارد تومان ادامه یابد.

وی با اشاره به اینکه تالاب انزلی در حال حاضر بر اثر ورود حجم بالای فاضلاب های شهری و کشاورزی، خودپالایی خود را از دست داده است، می گوید: در غرب تالاب انزلی حداقل باید سه میلیون تریلی لجن خارج کنیم تا تالاب به خودپالایی برسد و بعد از چند سال شرایط بیولوژیک در تالاب احیا گردد ولی به وسیله طرح بایوجیمی سرعت لجن زدایی بسیار بالا می رود ضمن اینکه تاکنون هیچ بازخورد منفی از لحاط اکولوژیک در تالاب دیده نشده است حتی اکوسیستم تالاب در حال بهبود است. پایش های صورت گرفته توسط 12 ایستگاه عمق سنجی در تالاب انزلی نشان دهنده روند احیا است.

بایوجیمی چست؟

گفته می گردد روش بایوجیمی یک روش بیولوژیک تسریع یافته است که باعث حذف لجن ها از کف تالاب می گردد. در این روش از دی اکسیدتیتانیوم، کلرید نقره، پلی ساکارید و کود استفاده می گردد اما آنچه که روش بایوجیمی را به موضوع داغ این روزها بدل نموده، دی اکسید تیتانیوم به کارگرفته در این ترکیب است.

دی اکسیدتیتانیوم (TiO2) که به آن تیتانیا هم گفته می گردد، یک ماده غیرآلی جامد سفیدرنگی است که به طور طبیعی در چند نوع سنگ و شن و ماسه معدنی به وجود می آید و با توجه به سیستم طبقه بندی و علامت گذاری مواد شیمیایی هماهنگ جهانی (GHS) ملل متحد (UN) جزو مواد خطرناک طبقه بندی نمی گردد. تیتانیوم ارزش مالی بالایی دارد و در ساخت لوازم آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. بررسی ها نشان می دهد که جایکا (آژانس بین المللی همکاری های بین المللی ژاپن) به دنبال برداشت رسوبات تالاب انزلی و انتقال آن به کشور ژاپن بود. با این وجود اخیراً تعدادی از استادان دانشگاه و فعالان محیط زیست کشور نسبت به استفاده ازدی اکسید تیتانیوم در مایع فتوکاتالیست ابراز نگرانی کردند و مدعی شدند که این ماده سرطان زاست و امکان مسموم شدن آبزیان و در نتیجه مسموم شدن انسان ها از این طریق وجود دارد.

کسانی که اکسیدتیتانیوم را از اساس سرطان زا معرفی می نمایند باید ضمن احترام به نهادهای علمی کشور مثل سازمان غذا و دارو بدانند که دوز مورد استفاده از این ماده بسیار اهمیت دارد. ضمن اینکه اکسید تیتانیوم یک درصد از کل ترکیب مورد استفاده در طرح بایوجیمی است.

در آدامس و خمیردندان از تیتانیوم استفاده شده است

این نگرانی ها در شرایطی مطرح می گردد که سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان کارفرمای طرح ادعا می نماید که نتایج این پروژه از سوی دانشکده های محیط زیست و منابع طبیعی دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفته است و دوز تیتانیوم مورد استفاده در ترکیب به حدی نیست که آسیب زا باشد. در این مورد عبدالرضا کرباسی - استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران - که ارزیابی ریسک طرح بایوجیمی را برعهده دارد، با تاکید بر اینکه بیش از100 سال است که استفاده از تیتانیوم غیر نانوذره از نظر سازمان بهداشت جهانی بدون خطر اعلام شده است. او می گوید: تینانیوم در بسیاری ازمواد خوراکی و بهداشتی از جمله آدامس ها، خمیردندان و کرم های ضدآفتاب به کارمی رود که طبیعتاً این امر مورد تایید سازمان غذا و دارو است همچنین از این عنصر به فور در تصفیه خانه های آب استفاده می گردد بنابراین کسانی که اکسیدتیتانیوم را از اساس سرطان زا معرفی می نمایند باید ضمن احترام به نهادهای علمی کشور مثل سازمان غذا و دارو بدانند که دوز مورد استفاده از این ماده بسیار اهمیت دارد. ضمن اینکه اکسید تیتانیوم یک درصد از کل ترکیب مورد استفاده در طرح بایوجیمی است.

شواهد حاکی از آنست که تیم ارزیاب اثرات زیست محیطی طرح بایوجیمی، اثر این محلول را روی محیط آب، رسوب، بیولوژیک، پوشش گیاهی، ماهی و بنتوز (موجودات کفزیان) تالاب بررسی نموده اند. کرباسی - عضو هیأت علمی دانشگاه تهران - در جریان بازدید تعدادی از نقد و بررسی سینما محیط زیست کشور از تالاب انزلی، در نشست خبری مربوط به این پروژه که در حاشیه این تالاب برگزار گردید، در خصوص احتمال سمی و سرطان زا بودن اکسیدتیتانیوم مورد استفاده در ترکیب شیمیایی برای لجن زدایی تالاب انزلی، این طور شرح می دهد که بر اساس مصوبه کارگروه احیای تالاب انزلی قرار شد که با توجه به نتایج حاصل شده از مقایسه نمونه های برداشت شده از استخرهای تیمار (استخری که در آن اکسید تیتانیوم و سایر ترکیبات ریخته می گردد) و شاهد (استخری که هیچ ماده ای به آن اضافه نمی گردد)، در خصوص ادامه کار تصمیم بگیریم. بعد از اجرای طرح بایوجیمی در استخرهای حاشیه تالاب انزلی و مثبت بودن نتایج، این طرح به صورت محدود و محصور در 50 هکتار از تالاب انجام داده شد.

وی با اشاره به جزییات بررسی اثرات زیست محیطی ناشی از اجرای طرح بایوجیمی با بیان اینکه تاکنون 1920 نمونه از بخش های مختلف برداشت و بررسی شده است و برای اطمینان بسیاری از نمونه ها را تکراری بررسی نموده ایم، در خصوص نتایج بررسیها می گوید: نمونه های برداشت شده از استخرهای شاهد و تیمار نشان می دهد که که پس از اتمام فرآیند بایوجیمی تفاوتی در غلظت عناصر در آب دو استخر مشاهده نمی گردد. این اندازه گیری ها در سه آزمایشگاه داخل کشور، یک آزمایشگاه دانشگاهی و یک دانشگاه خارجی مورد بررسی قرار گرفته است.

پوست، گوشت، کبد، خون و DNA ماهیان بررسی می گردد

بنا به گفته ارزیاب طرح بایوجیمی، در جریان نمونه برداری ها، پوست، گوشت، کبد و خون ماهیان بررسی شده است همچنین نتایج بررسی روی DNA و آنزیم کبد ماهیان، به زودی منتشر خواهد شد. افزون بر این، از آنجا که احتمال داده می شد که تیتانیوم در نسل اول ماهی ها بروز نداشته باشد اما در نوزادان آن ها اثر داشته باشد، تست های مربوط به نسل های دوم و سوم ماهیان نیز در حال اجرا است که نتایج آن بزودی منتشر می گردد. بررسی ها حاکی از آنست که استفاده از تیتانیوم نه تنها خطرناک نیست بلکه ایمنی ماهیان را نیز بالا می برد.

این استاد دانشگاه تهران با بیان این نکته که میزان تیتانیوم مورد استفاده در روش یایوجیمی، تنها دو میکروگرم در لیتر است تاکید نمود: عنصر آزاد شده بر اثر استفاده از محلول بایوجیمی، به حدی است که از استاندارد سازمان بهداشت جهانی برای آب خوراکی تجاوز نمی نماید و عناصر آزاد شده طی 48 ساعت، مجدداً جذب رسوب و بخشی از آن هم جذب گیاه سراتوفیلم می گردد بنابراین ضرری متوجه آبزیان داخل تالاب نیست. حتی بررسی ها نشان می دهد که پس از به کارگیری طرح بایوجیمی عناصر مفید مثل روی، منگنز و مس افزایش یافته است.

با وجود همه این شرحات، این نگرانی وجود دارد که اثرات مخرب طرح بایوجیمی ممکن است بعد از یک دوره طولانی، ظهور کند. کرباسی در خصوص این موضوع با تأکید بر اینکه محلول مورد استفاده در طرح بایوجیمی، تنها برای یک دوره است و قرار نیست هر سال استفاده گردد بنابراین اگر این ترکیب مسئله ای داشته باشد در همان دور اول بروز می یابد، می گوید: نباید فراموش کنیم در رسوبات به صورت طبیعی تیتانیوم وجود دارد اما تیتانیوم مورد استفاده در محلول، به عنوان یک تسریع بخش عمل می نماید.

در خصوص نقدها و مخالفت های جدی بعضی دانشگاهیان با طرح بایوجیمی، کرباسی با تاکید بر تاثیر فاضلاب های شهری و کشاورزی بر افزایش نرخ رسوبات تالاب انزلی می گوید: این وضع تالاب انزلی محصول حداقل 60 سال اخیر است و هیچ از یک منتقدان امروزی طرح بایوجیمی در دهه های گذشته در خصوص چرایی ورود فاضلاب ها به تالاب انزلی اعتراض نکردند و حتی یک بار لب تَر نکردند که چرا وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت میلیون ها متر مکعب فاضلاب خانگی، کشاورزی و صنعتی را وارد تالاب انزلی می نمایند؟ تعجب می کنم که چرا هیچ یک از منتقدان طرح بایوجیمی در دهه های گذشته در خصوص سمی بودن فاضلاب ها نگران نشدند؟ در این صورت آیا می توانیم باور کنیم که همه مخالفان دلسوز تالاب هستند؟ بنابراین باید اتفاق خاصی افتاده باشد که اساتید دانشگاه 60 سال سکوت می نمایند اما به محض اجرای طرح بایوجیمی بدون ارائه ادله علمی و فنی، برخوردهای انفجاری از خود بروز می دهند.

شبهه وارده به کمیته نظارت بر اجرای طرح بایوجیمی

به گزارش نقد و بررسی سینما، شاید یکی از موضوعاتی که نگرانی ها را در خصوص اجرای طرح بایوجیمی بیشتر می نماید و باعث بی اعتمادی به تصمیمات و نتایج اندازه گیری ها می گردد، آن است که کارفرمای طرح، سازمان حفاظت محیط زیست است. درعین حال کمیته نظارت عالی بر اجرای طرح یابوجیمی نیز در سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شده است. افزون بر اینها ناظر طرح نیز از سوی سازمان حفاظت محیط زیست انتخاب شده است. مسعود باقرزاده کریمی - سرپرست دفتر حفاظت و احیای تالاب ها سازمان حفاظت محیط زیست - در این مورد این شبهه به نقد و بررسی سینما می گوید: اول اینکه سازمان حفاظت محیط زیست برای اظهار نظر علمی و دقیق و تصمیم گیری در خصوص طرح باید از یاری متخصصان این حوزه استفاده می کرد.به همین علت ناظر برای این کار انتخاب شد و در حال حاضر هم این سازمان بر مبنای نظرات کارشناسی ناظران طرح، موضع گیری می نماید. این امری طبیعی است چون سازمان حفاظت محیط زیست همه تخصص های مورد احتیاج را در اختیار ندارد و باید از یاری متخصصان این حوزه استفاده کند بنابراین هر آنچه ناظر بگوید این باید آن را بپذیرد.

او ادامه می دهد: در خصوص کمیته نظارت بر اجرای طرح بایوجیمی که شبهاتی در خصوص آن مطرح شده است، باید بگویم با اینکه این کمیته در سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شده است اما از سازمان برنامه و بودجه، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و از دفاتر تخصصی سازمان حفاظت محیط زیست مثل دفتر حیات وحش و دفتر زیستگاه ها نمایندگانی در آن حضور دارند همچنین هشت استاد دانشگاه مسلط به حوزه نانو و ژئوشیمی مسلط عضو کمیته هستند. ضمن اینکه حضور کلیه افراد در کمیته نظارت آزاد است بنابراین فضای نظارت و ارزیابی به طور کامل ایجاد شده است. از مخالفان و منتقدان پروژه بایوجیمی درخواست می کنم که با عدد و رقم حرف بزنند تا بحث به شکل فنی و علمی پیش برود.

اخذ مجوز دادستانی برای ترمیم دوره حفاظتی پایلوت

بنا به گفته مجریان طرح بایوجیمی و بر اساس بازدیدهای میدانی، طرح بایوجیمی علاوه بر استخر در 50 هکتار از تالاب بعد از جداسازی به وسیله خاکریزی اجرا شده است. یکی از اخباری که در روزهای اخیر درفضای مجازی منتشر شد این بود که این خاکریز از بین رفته و ترکیب به کاررفته برای طرح بایوجیمی به سایر بخش های تالاب هم سرایت نموده است. کامران رضایی - عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران - که نظارت بر اثرات زیست محیطی طرح بایوجیمی را برعهده دارد، در این باره با بیان اینکه ایزولاسیون و ساخت دیواره حفاظتی به دقت اجرا شده است و این شیوه از ایزولاسیون برای چنین طرحی مناسب است، در خصوص آخرین وضعیت دیواره به نقد و بررسی سینما می گوید: دایک بندی و ایزولاسیون به نحو احسن اجرا شده و مورد تایید است اما هفته پیش بر اثر بارش شدید و افزایش 50 سانتیمتری سطح آب، بخش هایی از دیواره خراب شد و چون بنا به دستور دادستانی گیلان طرح متوقف شده است، امکان ترمیم دیوار وجود نداشت. تا اینکه مجری توانست بعد از مکاتبه با دادستانی حکمی برای ترمیم دیوار بگیرد.

او می افزاید: فراموش نکنیم که بررسی وضعیت دیواره حفاظتی دایک، باید به طور روزانه بررسی و به طور مرتب ترمیم گردد. در خصوص انتقال بخشی از سطح آب محدوده دایک به بخش دیگر تالاب، باید تاکید کنم که این موضوع نگران نماینده نیست چون به دلیل وزن مخصوص ترکیب مورد استفاده، این عناصر بیشتر روی رسوب عمل می نماید و زیر آب است. موادی که در 50 هکتار برای رسوب زدایی به کاررفته است، به سمت دیگر دایک نفوذ ننموده و از روی رنگ و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی این موضوع قابل مشاهده است.

در بحث انتقال ترکیب بایوجیمی از بخش پایلوت به سایر بخش های تالاب انزلی، باقرزاده کریمی - سرپرست دفتر حفاظت و احیای تالاب ها - این طور شرح می دهد که تاکید روی ایزولاسیون به این معنا نیست که اگر ترکیب وارد بخش دیگر آب گردد، اتفاق خاصی می افتد یا تاثیر معناداری دارد بلکه جلوگیری از ورود ترکیب به سایر بخش ها برای این است که نتایج آزمون قابل اطمینان باشد و مقایسه ها به درستی انجام گردد.

به گفته او، همه ابهامات مطرح شده از سوی منتقدان برای سازمان محیط زیست و کارگروه احیای تالاب انزلی هم مطرح بود.به همین علت پایلوت در استخر انجام شد و بررسی نتایج، سازمان حفاظت محیط زیست را قانع کرد که پایلوت دوم در 50 هکتار از تالاب اجرایی شد. از استخرها پارامترهای مختلف پایش شد. اندازه گیری ها باید ادامه یابد.

به گزارش نقد و بررسی سینما، در حال حاضر طرح بایوجیمی به دستور دادستانی گیلان متوقف شده است، چون نگرانی ها در خصوص سمی و سرطان زا بودن دی اکسیدتیتاینوم به کاررفته در محلول هنوز برطرف نشده است. مجری و کارفرما گزارش های علمی مورد نظر را به منظور برطرف ابهام به دادستانی ارائه داده اند و این موضوع در دست بررسی است.

تاکید می گردد که برای نگارش گزارش پیش رو و به منظور روشنگری در بحث بایوجیمی، با تعدادی از منتقدان پروژه تماس گرفته شد تا نظرات علمی خود را دراین مورد مطرح نمایند اما بنا به دلایلی از سوی متخصصان، این مهم محقق نشد، اما نقد و بررسی سینما آمادگی کامل برای انتشار نظرات متخصصان، در تشریح خطرات احتمالی این پروژه را دارد.