ثبت شواهدی از قدرتمندترین انفجار کیهانی ثبت شده در عالم - نقد و بررسی سینما

به گزارش نقد و بررسی سینما، اخترشناسان به تازگی پیروز به شناسایی بزرگ ترین انفجار کیهانی مشاهده شده در عالم شده اند. انفجاری رکوردشکن که نتیجه فوران یک ابرسیاهچاله در یک خوشه کهکشانی دوردست است.

دانشمندان با کمک داده های پرتو ایکس رصدخانه های فضایی چاندرا (Chandra) ناسا و XMM-Newton آژانس فضایی اروپا و رصدخانه های رادیویی MWA استرالیا و GMRT هند توانستند شواهدی را از این رویداد سهمگین کیهانی ثبت کنند.

این انفجار قدرتمند در خوشه کهکشانی مارافسای که در فاصله 390 میلیون سال نوری از زمین واقع شده رخ داده است. خوشه های کهکشانی بزرگ ترین ساختارهای عالم هستند که از اجتماع هزاران کهکشان، ماده تاریک و گاز داغ تشکیل شده اند.

نتایج پژوهش های اخترشناسان نشان می دهد که یکی از کهکشان های بزرگ در مرکز خوشه کهکشانی مارافسای عامل اصلی این انفجار کیهانی بوده است. این کهکشان میزبان یک ابرسیاهچاله است که احتمالا فوران مواد از آن منجر به این رویداد شده است.

سیاهچاله ها بیشتر به جذب مواد به سمت خود و بلعیدن آن معروف هستند. اما گاهی نیز سیاهچاله ها مقدار حیرت انگیزی از مواد در حال سقوط را به بیرون پرتاب می کنند. رویدادی که می تواند انرژی خارق العاده ای را آزاد کند که در مورد اخیر صدها تا هزاران برابر انرژی معمول یک خوشه کهکشانی بوده است.

ماجرا از کجا آغاز شد؟

اخترشناسان برای اولین بار در سال 2016 و در داده های تلسکوپ چاندرا نشانه هایی از این انفجار کیهانی قدرتمند را مشاهده کردند. Norbert Warner و همکارانش پس از بررسی تصاویر چاندرا از کشف یک لبه خمیده غیرمعمول خبر دادند. چیزی که می توانست بیان گر وجود یک فضای خالی بزرگ در میان گازهای داغی باشد که جت های یک ابرسیاهچاله ایجاد کرده است. احتمالی که در همان زمان نیز مطرح شد اما به دلایلی کنار گذاشته شد. یکی از این دلایل انرژی بسیار زیادی بود که برای ایجاد چنین فضای خالی بزرگی لازم بود.

اما پژوهش ها ادامه پیدا کرد و بالاخره گروهی از اخترشناسان به این نتیجه رسیدند که چنین انفجار قدرتمندی واقعا رخ داده است. این گروه در ابتدا با بررسی داده های تلسکوپ XMM-Newton لبه خمیده ای را که در تصاویر چاندرا مشاهده شده بود ثبت کردند. به این ترتیب داده های چاندرا تایید شد. در ادامه نیز اخترشناسان از داده های دو تلسکوپ رادیویی بهره بردند و با قطعیت بیشتری به نتیجه مشابهی رسیدند. در واقع لبه خمیده ای که در تصاویر پرتو ایکس مشاهده شده بود بخشی از دیواره یک فضای خالی بزرگ در میان این خوشه کهکشانی بود.

به این ترتیب تعیین شد که انفجاری بسیار قدرتمند در این خوشه کهکشانی رخ داده است. مقدار انرژی مورد نیاز برای ایجاد این فضای خالی در خوشه کهکشانی مارافسای حدود پنج برابر قدرتمندترین انفجار کیهانی است که پیش از این پیروز به ثبت آن شده بودیم.

البته با توجه به رصدهایی که در طیف رادیویی اجرا شده به نظر می رسد که فوران این ابرسیاهچاله به سرانجام رسیده است. چرا که نشانه ای از جت های سیاهچاله در رصدهای فعلی دیده نمی شود. نکته ای که با داده های پرتو ایکس نیز تایید و توضیح داده می شود. به این ترتیب اخترشناسان به نوعی با رصد دقیق خوشه کهکشانی مارافسای پیروز به ثبت بقایای این انفجار شده اند.

سوالات بی پاسخ فروانی در رابطه با این انفجار کیهانی سهمگین باقی مانده است. اخترشناسان امیدوارند با ثبت داده های بیشتر در طول موج های مختلف بتوانند به این سوالات پاسخ دهند.

نتایج پژوهش اخیر در شماره 27 فوریه Astrophysical Journal منتشر شده است.