صنایع دستی، توسعه اقتصادی و اشتغال زایی روستایی - نقد و بررسی سینما

به گزارش نقد و بررسی سینما، استان گلستان به لحاظ ظهور و حضور فرهنگ و تمدن دیرپای، در کشور زبانزد بوده و از قدمت بسیار طولانی برخوردار است؛ بخشی از هویت فرهنگی استان در شرق گلستان مربوط به اقوام مختلفی است که در تولید رشته های متنوع صنایع دستی و هنرهای سنتی فعالیت می کنند؛ همچنین آثار میراث فرهنگی چشمگیری در جای جای شرق استان که دارای جاذبه های مختلف اکوتوریستی است، این منطقه را رنگین کمانی از استان جلوه می دهد.

شرق استان و شهرستان گنبد کاووس قطب صنایع دستی و هنرهای سنتی بومی است و تعداد 42 رشته صنایع دستی در مناطق مرزی و روستایی این شهرستان تولید می شود. تنوع و غنای فرهنگی تولید هنرهای سنتی و صنایع دستی از ویژگی های خاص این منطقه است که هویت و فرهنگ یک قوم را گویا است.

تولید بافته های داری و فرش دستباف ترکمن و تمامی لوازم تزئینی و کاربردی، همه بخشی از میراث فرهنگی است که از مواد اولیه ابریشم، پشم، سنگ، چوب و فلز بر روی سرامیک و پارچه، هویت دار می شود.

یکی از ویژگی های مهم در حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی بومی شرق استان که بیشتر در روستا و مناطق عشایری دیده می شود، حضور اقوام متنوع نظیر مازندرانی، سمنانی، سیستانی، بلوچ، آذربایجانی، کرد، ترک و ترکمن است که هر کدام دارای پایگاه های اجتماعی دیرپایی هستند که نشان از قدمت حضور آن ها در این استان دارد.

این ویژگی در شرق گلستان موجب شده که تقسیم بندی رشته های صنایع دستی را به بومی و غیربومی تقسیم و در 10 گروه معرفی کنیم؛ از جمله گروه بافته های داری و زیراندازها که روستاییان همچنان در حال تولید فرش، قالیچه، نمد هستند. گروه نساجی سنتی که شامل تولیدات پوشاک سنتی و پارچه ابریشمی و نخی است که در شهرهای رامیان، آزادشهر، مینودشت، کلاله و مراوه تپه و روستاهای این شهرستان ها به عنوان یک رشته صنایع دستی بومی صنعتگران در تولید آن فعال هستند. گروه صنایع دستی فلزی شامل زیورآلات سنتی ترکمن و گروه صنایع دستی رودوزی های سنتی، چوبی، شیشه (آبگینه)، سفال، البسه محلی و چرمی از مهم ترین و بومی ترین تولیدات در منطقه است.

رشته های تولیدی پوستین دوزی، زین سازی، شیشه و سفال از رشته های بومی منسوخ شده است. متاسفانه در شرایط کنونی که تولید کالاهای چرمی مصنوعی و ماشینی جایگزین محصولات صنایع دستی شد بعضی از رشته های این منطقه جذابیت اصیل و سنتی خود را از دست داد.

گروه شیشه (آبگینه) و سفال از رشته های صنایع دستی است که دارای پیشینه تاریخی در شهرستان باستانی جرجان و گنبدکاووس کنونی است. این هنر سنتی که از جمله رشته های منسوخ شده بود به تازگی در مرحله احیا قرارگرفته است.

حدود 30 هزار هنرمند در سطح استان گلستان مشغول فعالیت هستند که در شرق استان بیشترین آمار هنرمند و صنعتگر حوزه صنایع دستی مربوط به شهرستان گنبدکاووس است. تعداد زیادی از این هنرمندان در تولید بافته های داری مشغول به کار هستند و همچنان ارزش اقتصادی آن در روستاها حفظ شده است.

میزان درآمد روستاییان در تولید رشته های صنایع دستی به صورت فصلی تعریف می شود. اکثرا بانوان روستایی هستند که در حوزه تولید صنایع دستی فعالیت می کنند، تعدادی برای مصارف روزمرگی خود و تعدادی به عنوان شغل ثابت در کنار شغل های کشاورزی و دامپروری به تولید صنایع دستی مشغول هستند.

دو حوزه اساسی تولید و اشتغال در سطح محلی از برنامه های توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی است. در راستای بهبود شرایط و توسعه اقتصادی اهدافی چون شناسایی هنرمندان و بازاریابی تولیدات در مرحله اول افق برنامه ها قرار می گیرد. شناسایی بازار هدف و آموزش تولید مطابق با سلیقه روز می تواند به تولید هنرهای سنتی در روستا کمک کند. به این منظور نیاز به راهکارهای عملیاتی برای رفع عوامل سلبی و تقویت عوامل ایجابی دارد که این راهکارها در راستای تقویت تولید و اشتغال برای روستاهای شرق استان کاملا هموار است.

فروش تولیدات صنایع دستی هنرمندان و صنعتگران استان نیاز به برنامه ریزی دقیق و شناسایی جامعه هدف دارد. برخورداری از هویت تاریخی دوره های متفاوت تمدن در منطقه شرق استان گلستان می تواند در کنار صنایع دستی غنی منطقه فرصتی طلایی برای معرفی و تبلیغ بیشتر استان و منطقه باشد.

در حال حاضر می بایست با برنامه ریزی دقیق و هم افزایی دستگاه های اجرایی مرتبط در حوزه صنایع دستی و با بهره گیری از آموزش و ایجاد رونق فروش محصولات تولیدی هنرمندان منطقه رنگ وبوی ترویج و احیا به صنایع دستی و هنرهای سنتی استان گلستان بخشیم.

*رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان گنبدکاووس، استان گلستان