پاسخ به شایع ترین پرسش ها درباره واکسیناسیون - نقد و بررسی سینما

به گزارش نقد و بررسی سینما، پیک پنجم کرونا همچنان با روزی بیش از 250 قربانی ادامه دارد، هر چند که بعضی کارشناسان تاکید می نمایند کشور از پیک پنجم عبور نموده است، اما با اینکه فرایند مرگ ها نسبت به یک ماه گذشته، نزولی بوده اما همچنان بالاست. آنها می گویند خیز بیماری بلند است، به همین علت مرگ ها هنوز سه رقمی است، با این همه مرگ در افراد واکسینه شده، کاهش پیدا نموده است.

به گزارش نقد و بررسی سینما، روزنامه همشهری در ادامه نوشت: آنها که در بخش های درمان فعال اند می گویند پایین آمدن تعداد فوتی های کرونا، زمان بر است و به این زودی ها اتفاق نمی افتد اما میزان بستری و ابتلا کاهش قابل توجهی داشته که احتمالا به علت واکسیناسیون است. واکسیناسیون همچنان ادامه دارد، اما با افزایش میزان ابتلا به کرونا در میان آنها که واکسن تزریق نموده اند، حالا سوالات و ابهامات زیادی پیش آمده، آنها درباره ابتلای پس از تزریق و از بین رفتن اثربخشی واکسن نگرانند، آزمایش های معین آنتی بادی آنها را سردرگم نموده و توصیه به گرفتن تست لخته خون پس از ابتلا یا تزریق، برایشان سوال ایجاد نموده است. مسعود یونسیان، متخصص اپیدمیولوژی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به این پرسش ها پاسخ می دهد.

با توجه به انجام این میزان از واکسیناسیون در کشور، به نظر شما چه زمانی از پیک پنجم عبور خواهیم کرد؟

هم اکنون ما پیک پنجم را پشت سر گذاشته ایم. میزان سرعت گرفتن فرایند واکسیناسیون در کشور است که معین می نماید ما با پیک تازهی روبرو می شویم یا خیر. هم اکنون جز شهرهایی در استان های آذربایجان شرقی و غربی و کرمانشاه و چند شهر دیگر، بقیه منطقه ها در شرایط قرمز قرار ندارند؛ بنابراین می توان گفت احتمال وقوع پیک تازه، تنها به علت ادامه تجمعات در روزهای تعطیل و نادیده گرفتن پروتکل ها است.

هنوز میزان مرگ های روزانه در کشور بالاست. چرا با سرعت گرفتن واکسیناسیون، همچنان آمار بالای فوتی های کرونا را داریم؟

مرگ های کرونا خیلی کند فرایند نزولی به خود می گیرد؛ یعنی زمان کاهش آمار مرگ ها به این سرعت اتفاق نمی افتد. این موضوع برای تعداد بستری ها و ابتلاها فرق دارد و فرایند کاهشی در آنها زودتر اتفاق می افتد، اما مرگ ها با فاصله بیشتری کم می گردد. البته توجه داشته باشیم که تعداد مرگ های پیک پنجم ارتباطی با واکسیناسیون ندارد؛ یعنی تنها واکسیناسیون افراد سالمند که قبل از ورود به پیک پنجم، 2دوز واکسن برایشان تزریق شده بود، منجر به کاهش مرگ در این گروه سنی شد. این موضوع هم علت اصلی افزایش بستری و مرگ بیشتر در گروه سنی جوان در پیک پنجم بود. هم اکنون هم که آمار پایین تر آمده خیلی ارتباطی به واکسیناسیون ندارد؛ چرا که ایمنی 2هفته پس از تزریق دوز دوم حاصل می گردد؛ درصورتی که مرگ ها به تدریج از 26مرداد فرایند کاهشی پیدا کرد. درحالی که حالا تنها حدود یک ماه از انجام واکسیناسیون عمومی گذشته است، هم اکنون خیلی از افراد یا هنوز واکسینه نشده اند یا تنها دوز اول را دریافت نموده اند و یا هنوز 2هفته از دریافت دوز دوم شان نگذشته است تا ایمنی بدنشان بالا برود.

با این توضیحات ما چه زمانی می توانیم انتظار کاهش قابل توجه تعداد مرگ های روزانه را داشته باشیم؟

می توان گفت فرایند کاهش مرگ ها در پیک پنجم، ناشی از طی شدن همان فرایند طبیعی بیماری است که در 4پیک قبلی هم مشاهده شد. اما اگر همین فرایند واکسیناسیون ادامه پیدا کند، انتظار می رود در پیک بعدی که احتمال رخداد آن بالاست، مرگ ها کاهش قابل توجهی پیدا کند؛ یعنی درست مانند بسیاری از کشورها که با واکسیناسیون مردم شان را ایمن کردند.

نمی توان پیش بینی کرد که چه زمانی به عدد مرگ زیر 100 نفر در یک روز می رسیم؟

زمان آن قابل پیش بینی نیست. ما همین حالا هم شاهد فرایند نزولی مرگ ها هستیم، ولی به هر حال به کمی زمان احتیاج داریم تا تعداد مرگ ها دورقمی گردد و این اتفاق به تدریج رخ می دهد.

هم اکنون بالای 10هزار نفر ابتلای تازه داریم و بیش از 6هزار نفر بیمار بدحال. اما چرا با وجود اینکه بیش از 49 میلیون نفر واکسن زده اند، هنوز نتوانسته ایم شیوع را کنترل کنیم؟

کاهش موارد ابتلا و مرگ و بستری، خیلی ارتباطی به واکسیناسیون ندارد، اما اگر بتوان میزان واکسیناسیون روزانه را به بیش از یک میلیون نفر به طور ثابت رساند و با کوشش نظام سلامت، هلال احمر، وزارت امور خارجه و دولت، واکسن به میزان کافی وارد گردد و مردم هم پروتکل ها را رعایت نمایند، پیک ششم بدون دردسر از سر گذرانده می گردد.

حالا با سرعت گرفتن واکسیناسیون، خیلی ها به زندگی بدون کرونا امید بسته اند. به نظر شما از چه زمانی می گردد این شرایط را متصور شد؟

به زندگی پس از کرونا، با واکسیناسیون تمام افراد بالغ جامعه می توان فکر کرد، اما از آنجایی که میزان سرایت و جهش های این بیماری بالاست، باید مردم هم در زندگی خود تغییراتی را ایجاد نمایند. برای برگشت به زندگی عادی باید هم اکنون توصیه ها درخصوص موارد پیشگیری را بیشتر جدی گرفت و به محض احساس ابتلا به بیماری، قرنطینه را رعایت کرد. افراد باید همچنان از ماسک استفاده و ارتباط های غیرضروری را کم نمایند. مراکزی هم که تا به امروز تعطیل بوده اند، به تدریج می توانند باز شوند تا کم کم مردم به زندگی عادی بازگردند. اما اینکه بخواهیم صددرصد، زندگی عادی داشته باشیم و به دوران قبل از کرونا بازگردیم، فعلا نمی توان درباره آن اظهارنظری کرد. البته به نظر می رسد افراد جامعه چه در ایران و چه در کشورهای دیگر تا مدت ها رفتارهای بهداشتی را داشته باشند، اما اگر درصد قابل ملاحظه ای از افراد هم موارد پیشگیری از ابتلا به بیماری را رعایت نمایند، با رسیدن به درصد بالایی از واکسیناسیون می توانیم به زندگی عادی نزدیک شویم. البته نباید با افزایش میزان واکسیناسیون، افراد رعایت پروتکل ها را نادیده بگیرند، سفر بفرایند و مهمانی بگیرند؛ چراکه چنین رفتارهایی مانع از رسیدن به زندگی عادی می گردد.

به نظر شما باید منتظر وقوع پیک های بعدی باشیم؟

بله، ما باید منتظر روبروه با پیک های بعدی کرونا باشیم. این پیک ها در 2صورت محتمل هستند؛ یکی اینکه با واریانت تازه دیگری روبرو شویم که با واریانت های قبلی تفاوت آنتی ژنیک داشته باشد و دوم برداشتن سریع محدودیت های کرونایی. در این شرایط باید منتظر پیک های بعدی باشیم. اما اگر محدودیت ها به شکل پلکانی و مرحله به مرحله برداشته و فعالیت های عادی هم به تدریج شروع گردد، شاهد پیک تازهی نخواهیم بود. اگر هم دوباره با افزایش موارد ابتلا روبرو شویم، بلافاصله با برگرداندن آخرین محدودیت ها، می توان با پیک تازه مقابله کرد.

حالا در کنار این موضوع، مردم سؤالات زیادی درباره واکسیناسیون دارند. اظهارات پراکنده تعدادی از متخصصان درباره عوارض و میزان اثربخشی آن هم ابهامات زیادی را ایجاد نموده است. واقعیت ماجرا چیست؟

آنالیز ها نشان داده، در بیشتر مواقع عوارض واکسن در 45روز نخست پس از تزریق واکسن، خودش را نشان می دهد؛ بنابراین بعد از این مدت (یعنی 45روز بعد از دوز اول و 45روز بعد از دوز دوم) اگر عارضه ای برای فرد ایجاد گردد، نمی توان آن را به واکسن منتسب کرد. البته این حداکثر زمانی است که در مطالعات مشاهده شده است. اما عمده عوارض را در همان روزهای اول و معمولا هم تا یک هفته اول شاهد هستیم؛ بنابراین پس از گذشت یک ماه و نیم از تزریق، به طور منطقی نمی توان هیچ عارضه ای را به واکسن نسبت داد.

با تسریع در انجام واکسیناسیون، به نظر شما احتیاج به تزریق دوز سوم یا بوستر وجود دارد و اگر لازم است باید چه زمانی انجام گردد؟

شاید الان زمان مناسبی برای طرح این سؤال نباشد؛ چون تجربه و دانش قبلی محققان نشان داده که بیشتر افراد با همان 2دوز اولیه ایمنی مناسبی پیدا می نمایند؛ به ویژه اگر به بیماری هم مبتلا شده باشند میزان آنتی بادی بدن شان بالاست. آنالیز ها نشان می دهد که نزدیک به دوسوم جمعیت کشور به نوعی به این ویروس آلوده شده اند. تزریق دوز سوم برای افراد با نقص سیستم ایمنی مطرح است که به احتمال زیاد برای آنها تزریق می گردد. اما در شرایطی که هنوز جمعیت زیادی دوز دوم را دریافت ننموده اند، تزریق دوز سوم بی معناست. ایمنی اصلی زمانی ایجاد می گردد که تعداد واکسینه شده ها بالا برود.

در روزهای گذشته شاهد شروع واکسیناسیون گروه های سنی کمتر از 18سال در کشور بودیم، اما از طرفی بسیاری از خانواده ها نگران این شرایط هستند و نمی توانند تصمیم بگیرند که این گروه سنی هم باید واکسینه شوند یا خیر یا اینکه اصولا واکسیناسیون آنها باید مانند بزرگسالان باشد یا فرایند متفاوتی در پیش بگیرد.

براساس مشاهدات علمی باید گفت در شرایطی که معلمان، والدین، بچه ها و تمام افراد بالغ دیگری که با بچه ها چه در محیط های آموزشی و چه در خانه در ارتباط هستند، هنوز واکسینه نشده اند، اولویت ما بچه ها و نوجوانان نیستند؛ چون اصولا برای آنها دغدغه بهداشتی مهمی درخصوص ویروس کرونا وجود ندارد. البته نه اینکه هیچ خطری آنها را تهدید نکند، اما در مقایسه با بزرگسالان، باید ابتدا گروه های سنی بالا مثل والدین، معلمان و رانندگان تاکسی و اتوبوس و... واکسینه شوند، بعد بچه ها؛ چرا که بچه ها اغلب ناقلان خاموش کرونا هستند. بنابراین زمانی مدارس می توانند بازگشایی شوند که تمام افرادی که با این بچه ها در ارتباط هستند، واکسن تزریق نموده باشند. با اتمام واکسیناسیون بزرگسالان و پس از کسب اطلاعات بیشتر می توان در خصوص تزریق واکسن به بچه ها با قطعیت بیشتری اظهارنظر کرد، اما اگر وزارت بهداشت دوز کافی واکسن برای دانش آموزان تهیه نموده، آنها هم منعی برای دریافت واکسن ندارند.

در ارتباط با واکسیناسیون، سؤالی که بسیار پرسیده می گردد این است که چه میزان آنتی بادی به وسیله واکسن ایجاد شده. حتی بعضی به آزمایشگاه مراجعه می نمایند و درخواست تست آنتی بادی دارند. آیا ضرورتی به انجام این کار هست؟ از کجا می توان متوجه ترشح آنتی بادی در بدن پس از تزریق شد؟

از ابتدا که تست های آی جی جی و آی جی ام برای تعیین شدن ابتلا به کرونا و ترشح آنتی بادی در بدن راه افتاد، مسئولان در سازمان بهداشت جهانی و بسیاری ارگان های دیگر اعلام کردند انجام این تست ها به هیچ اسم توصیه نمی گردد. چرا که نه مثبت بودن این آنتی بادی ها تضمین می نماید که در بدن فرد ایمنی ایجاد شده و نه منفی بودن آن، نشانه نداشتن ایمنی است. توجه داشته باشیم این آزمایشات تنها برای اقدامات پژوهشی کاربرد و معنا دارد. در این پژوهش ها با در نظر گرفتن میزان مثبت و منفی کاذب آزمایش ها، می توان متوجه شد که چه درصدی از افراد در برابر ویروس مصون شده اند. اما نمی توان در خصوص تعداد آنتی بادی های یک فرد با انجام این آزمایش، اظهارنظر کرد. بنابراین تنها فایده آن درآمدزایی برای عده ای است. اما برای خود افراد هیچ نتیجه ای ندارد. بنابراین انجام آن اصلا توصیه نمی گردد. طبیعتا وزارت بهداشت براساس برنامه هایی که دارد، از محققان می خواهد روی نمونه ای از افراد مطالعاتی را انجام دهند و سپس براساس مثبت یا منفی های کاذبی که این آزمایش ها دارد و محاسباتی که انجام می گردد، نتیجه می گیرند ممکن است چه نسبتی از دریافت نمایندگان واکسن، مصونیت کافی نداشته باشند و بر همان اساس هم اقداماتی روی آنها انجام خواهد شد.

در موضوع گرفتن آزمایش آنتی بادی، حالا تبلیغات زیادی هم برای انجام آزمایش لخته خون می گردد. در این تبلیغات خطاب به آنها که مبتلا به کرونا شده اند اعلام شده، برای اینکه دچار لخته خون نشوید یا زودتر جلوی پیشروی آن را بگیرید، این آزمایش را انجام دهید. این موضوع چقدر می تواند درست باشد و آیا لازم است؟

انجام آزمایش لخته یا انعقاد خون به هیچ اسم برای تشخیص شرایط جسمانی فرد پس از واکسیناسیون یا ابتلا کاربرد ندارد. هیچ مرجعی هم چنین آزمایشی را تجویز نمی نماید. عارضه لخته شدن خون پس از واکسیناسیون یا ابتلا به کرونا بسیار نادر است. بعلاوه چنین آزمایشاتی هم با خطاهای بسیار همراه است. تنها علت انجام چنین آزمایشاتی، درآمدزایی است. تنها تأکیدی که شده این است که اگر شخصی سابقه اختلالات انعقادی مثل سکته مغزی داشته باشد، باید حتما با پزشک معالج خود برای انتخاب نوع واکسن در ارتباط باشد.

آنهایی که واکسن سینوفارم می زنند، اما دچار هیچ عارضه ای نمی شوند، تصور می نمایند واکسن آنها بی اثر بوده است و حتی نسبت به واقعی بودن واکسن تردید پیدا می نمایند. آیا تزریق واکسن برای همه عارضه ایجاد می نماید؟ چرا بعضی دچار عارضه شدید می شوند و بعضی عارضه کمتری پیدا می نمایند؟

گفته می گردد عوارض پس از واکسن، نشان دهنده تحریک شدن سیستم ایمنی است، اما مشاهده نکردن عوارض هم به معنای اثربخش نبودن یا دریافت نکردن واکسن اصلی نیست. بنابراین همانگونه که بسیاری به یک دارو حساسیت دارند و دچار عارضه شدید می شوند، بعد از تزریق واکسن هم عده ای دچار عوارض شدیدتری می شوند. درحالی که ممکن است خیلی ها عارضه ای نداشته باشند بعضی دچار تب، بدن درد، خستگی و کوفتگی بعد از تزریق می شوند، درصورتی که بقیه چنین عوارضی ندارند. بنابراین مشاهده کردن یا نکردن عوارض، ارتباطی به میزان ایجاد ایمنی به وسیله واکسن یا اثربخشی آن ندارد. با توجه به اینکه مطالعات گسترده ای براثربخشی واکسن ها بر جمعیتی بالغ بر 10هزار نفر اجرا شده است، جای نگرانی برای عوارض آن وجود ندارد و درصورتی که شخصی دچار عوارضی نشده، نباید بنا را بر بی اثر بودن واکسن بگذارد. ضمن اینکه عوارض ناشی از واکسن هم چند روز بیشتر نیست و به آسانی رفع می گردد.

شایعاتی میان مردم به گوش می رسد مبنی براینکه واکسن سینوفارم در برابر سویه دلتا مقاومت ندارد. آیا این موضوع درست است؟

توصیه اصلی برای رفع شدن نگرانی ها در خصوص واکسن های مختلف این است که مردم به مقایسه نتایج واکسن هایی که در جوامع مختلف آزمایش شده اند توجهی ننمایند. چون ما هنگامی می توانیم اثربخشی 2دارو یا 2 واکسن را با هم مقایسه کنیم که آنها در یک جمعیت و در یک شرایط مطالعه شده باشند. مثلا نمی توان اثر بخشی واکسنی را که در روسیه مطالعه شده با واکسنی که در هندوستان مطالعه شده مقایسه کرد. اما در خصوص اثربخشی واکسن سینوفارم در برابر سویه دلتا باید گفت اثربخشی تمام واکسن ها در برابر این سویه کاهش پیدا نموده است. اما باید 2نکته را مدنظر قرار داد؛ یکی اینکه این کاهش اثربخشی، بیشتر در برابر عفونت یا آلودگی است، درحالی که تمام واکسن ها در برابر سویه دلتا اثربخشی دارند. دوم اینکه در برابر فرم های علامت دار بیماری، به ویژه فرم های شدید و آن دسته که منجر به بستری و مرگ می شوند، تمام واکسن هایی که تأییدیه دریافت نموده اند در برابر دلتا کارایی مناسب دارند. اما در خصوص آگاهی از اختلاف بین کارایی واکسن های مختلف باید گفت میزان اثربخشی این واکسن ها هم با مطالعاتی که در شرایط و جوامع مختلف اجرا شده مقدور نیست و نتایج قابل استنادی برای کشورهای دیگر ندارد. بنابراین همچنان همان شعار همیشگی سازمان جهانی بهداشت یعنی نخستین واکسن برترین واکسن است کارایی دارد.

آیا ابتلا پس از دوز اول واکسن، اثربخشی واکسن تزریق شده را از بین می برد؟

اثربخشی واکسن پس از دوز اول به هیچ اسم از بین نمی رود. اینکه افراد بعد از دوز اول یا دوم مبتلا شده باشند، یا به چه فاصله ای پس از دریافت واکسن مبتلا شده باشند، ابتلای آنها با علامت باشد یا بی علامت، هیچ تأثیری در اثربخشی واکسن تزریق شده ندارد. بنابراین مردم نباید در این زمینه نگرانی داشته باشند.

موضوعی که برای خیلی ها سؤال است این است که آیا آنها که پس از تزریق دوز دوم واکسن، مبتلا می شوند، باید دوز بوستر دریافت نمایند؟

در خصوص ابتلا به کرونا قبل و بعد از تزریق واکسن، باید گفت که ابتلا به بیماری، به معنی تزریق یک دوز یادآور واکسن است و بسیار هم تأثیر دارد. چرا که آلودگی با تازهترین گونه در گردش ویروس، رخ داده است، به ویژه وقتی ابتلا به بیماری بعد از تزریق واکسن باشد. ابتلا بعد از تزریق دوز دوم واکسن، معمولا ابتلای کم علامت یا بدون علامتی است، البته ممکن است در موارد بسیار نادری هم افراد دچار بیماری شدید شوند. اما بدون توجه به اینکه شدت بیماری در افرادی که 2 دوز واکسن را دریافت نموده اند چقدر باشد، به هیچ اسم احتیاجی به دریافت دوز سوم واکسن نیست و خود ابتلا حکم یک دوز یادآور و تقویت نماینده را دارد.

نگران کشور سازنده واکسن نباشید

اگر واکسیناسیون تحت نظارت وزارت بهداشت انجام نگردد و به گونه ای خارج از زنجیره سراسری واکسن تزریق گردد احتمال تقلب وجود دارد، بنابراین نخستین توصیه این است که افراد تنها از جهت وزارت بهداشت یا نهادهایی با مجوز وزات بهداشت اقدام به واکسیناسیون نمایند. به هر حال افراد در زمان تزریق واکسن، امکان چک کردن ویال تزریقی ندارند، اما چون واکسیناسیون از سوی وزارت بهداشت انجام می گردد، نباید نگران باشند، چرا که احتمال سوءاستفاده صفر است. از سوی دیگر، با روش های ساده مثل تماشا نوشته های روی ویال، نمی توان اصلی یا تقلبی بودن واکسن را تشخیص داد. چرا که کشورهای چندملیتی هم واکسن ساخت کشورهای دیگر را با همان روش و با همان مواد می سازند. بنابراین نباید نگرانی در خصوص اینکه واکسن ساخت چه کشوری است وجود داشته باشد. اصولا خارج از کشور، معمولا تنها به برند واکسن توجه می گردد نه کشور سازنده. وقتی برندی محصولی را فراوری کند طبیعتا در تمام کشورهایی که آن برند مجوز فعالیت گرفته باشد با همان کیفیت و با همان مواداولیه ساخته می گردد. به همین علت نباید در این زمینه نگرانی وجود داشته باشد.